TABULA

I.

TABULA

ab inusitato taba, et hoc a Graeco τάζω, quod tabulata in aedibus et ulmis planitiem extendebant: de pluribus rebus dicitur, uti ex parte videre est supra ubi de Tabellis. Apud Festum, ubi de igne aeterno, si quando defecerat, a Vestalibus reparari solito, His mos erat, tabulam felicis materiae tamdiu terebrare, quousque exceptum ignem in cavo aeneo virgo in aedem ferret: tabula ςορεὺς est seu ἐχάρα, lignum quadratum felicis materiae, quod ad excudendum ignem terebrâ perforabant ferreâ; quod igniarii genus inventum Mercurio Homerus canit in Hrmno eius, vide supra, ubi de Veterum re Igniaria. Apud Capitolin. in Pio, c. 13. Cum esset longus et senex, incurvareturque tiliaceis tabulis in pectore positis fasciabatur, ut rectus incederet: vox idem notat, quod νάρθηξ, παρέρμασμα et ὑποςήριγμα Hippocrati dicitur. Cuiusmodi tabularum in Medicorum libris multiplex docetur usus. Utebantur et feminae, ad celanda corporis vitia, quas Alexis Comicus κοντοὺς Comice appellat. Hodie feminae furrigendo corpori earum vice ferulas, e balenae costa, aut ebeno, aut alia materia non rigida nimis, pectori adponunt, Casaub. ad loc. Sed et de anufragiis usurpat vocem hanc elegans Fabularum Scriptor Phaedrus. l. 4. Fab. 21. v. 24.

——— Ceteri tabulam suam

Porrigunt, rogantes victum ———

Nempe naufragi, ut etiam ex Iuvenale discimus, stipem ostiatim corrogaturi, in tabula quadam depictum exhibebant naufragii sui casum, commiserationi excitandae, Ioh. Laurentius Not. ad loc. quemadmodum in Gladiatoriis, aliisque Ludis Veter. Editores tabulâ publice affixâ, in qua simulacrum ludorum exprimebatur, hominum desiderium excitare et frequentiam spectaculis conciliare consuevêre. Apud Athenienses, Tabellae aedibus praediisque affigebantur, quae aere alieno obstricta et Danistis oppignorata essent, ὅρος illis dictae. Etymologicum M. Ο῞ρος ἐςὶ σανίδιον tabella aedibus apposita etc. Affigebantur autem ab ipsis Creditoribus, ut supra dictum in Oneris Excussio. Apud Monasticae rei Scriptores, tabula lignea occurrit, cuius percussione excitabantur Monachi, σφυρίον ἐφυπνιαςικὸν Palladio Histor. Lausiacâ c. 104. vel ad sacram Synaxin evocabantur, Matth. Paris. A. C. 1196. vel ad precandum pro Monacho in extremis agente cogebantur, Udalr. Consuet. Cluniac. l. 3. c. 29. Eadem pulsabatur, cum Breve, uti vocant, Defunctorum advenisset, Herbertus de Mirac. l. 1. c. 1. cum ad laborem conveneindum esset, Liber Ord. S. Victoris Paris. MS. c. 5. cum licentia item loquendi daretur, Udalricus iterum l. 3. c. 8. Hodieque in Ecclesia Romana tabula huiusmodi percutitur tribus diebus maioris, ut appellant, hebdomadae, quibus campanarum cessat usus, Idem l. 1. c. 12. Vide quoque infra Tarabat; uti de Graecis supra in voce Simandrum: plura vero de vocis huius in Ecclesia Romana usu, apud Car. du Fresne Glossar. et Macros Fratres Hierolex. Addo saltem, Tabulam quoque dictam fuisse, genus instrumenti Musici, quod in Ecclesia Cantor manibus tenebat, ex Io. Abrincensi de Offic. Eccles. p. 13. quas de osse fieri solitas, habet Amalarius de Div. Offic. l. 3. c. 16. pluribus vero describit, Gaufredus de Vinosalvo in Poêtria MS. quae in Thuanaea Bibliotheca exstat, laudatus eidem Glossarii Auctori etc. In plurali Tabulae, literae sunt varii generis, quod in tabulis olim ceratis scriptitatum fuerit, uti pluribus visum supra, in voce Tabella. Unde Tabulae publicae, quae in Tabulario, hodie Archivo, asservabantur: Tabulae accepti et expensi aliaeque complures, de quibus hîc paulo infra. Imprimis Tabularum appellatione Gellius Chirographa et Syngraphas designare videtur, l. 14. c. 2. Ubi tamen Salmas. non tantum Chirographarias Syngraphariasque intelligit, verum etiam Expensi tabulas et scripturam mensae, quae in Tabulas quoque ab Argentario seu Mensario regerebatur, in quibus rationes suas perscribere solitus erat. Sic ut, ex eius sententia, Gellius omnes tunc sollennes debiti, si negaretur, probandi a creditore modos his duobus verbis tabulis testibusque complexus sit, omnes nimirum, quos speciatim mox ibid. diducit et explicat, scil. expensi lationem, mensae rationes, chirographi exhibitionem, Tabularum obsignationem testiumque intercessionem, Iac. Oiselius ICtus Notis in Gell. Cuiusmodi tabulas, civium subditorumque debita continentes, boni Principes non semel exussisse leguntur. Ut inter alia de Aureliano, Vopiscus, c. 39. Tabulas, inquit, publicas ad privatorum securitatem exuri in Foro Traiano semel iussu. Amnestia etiam sub eo delictorum etc.

Vide supra in voce Soter; et plura hanc in rem hîc passim.

Tabulae varii generis, apud Veteres.

α. Accepti, et Expensi, erant vel menstruae, quae dicebantur Adversaria, quod adversâ etiam parte scriptis implerentur: vel perpetuae, quae propriae Tabulae Accepti et Expensi vocabantur, in quas ex Adversariis rationes transcribebantur. Vide quoque infra Expensi. Ascetarum exigua, cui incumbentes somnum capiebant, vide supra Somnus it. Stoici. β. Auctionariae, in quibus Argentarii, quarum rerum auctio futura esset, praescribebant: Mentio earum apud Cicer. in Catil. et Quintilian. l. 11. Vide Casaubon. ad Capitolin. in Pertinace, c. 8. γ. Chirographariae, solebant scribi propriâ debitoris manu, nullis testibus adhibitis neque obsignabantur: unde a Syngraphariis multum distabant. Salmas. de Usura c. 10. et 11. δ. Dati et Expensi, inprimis celebres in Foro erant, quas Accusator a reo postulabat in certis causis, ut repetundis et peculatus: Sic enim de iis Asconius: Moris fuit, unumquemque domesticam rationem sibi totius vitae suae per dies singulos scribere, ex qua appareret, quid quisque de reditibus suis, quid de arte, foenore lucroque seposuisset quoque die, et quid item sumptus damnive fecisst: sed postquam obsignandis literis reorum ex suis quisque tabulis damnari coepit, ad nostram memoriam tota haec consuetudo cessavit. Fuêre et Tabulae rationum relatarum, quibus Iudices docebantur quae publice data et accepta essent, Festus. ε. Dotales, quibus dos perscripta. Hae dote dictâ signabantur, postquam sollemnis stipulatio fuisset interposita, acclamatumque est sponsis, Feliciter, et nuptiae sic firm abantur, contra dissolvebantur, iis fractis: uti dictum supra, ubi de Repudio. ζ.. Expensi erant, in quibus, qui pecuniam, quam mutuo dabant, numerabant ex arca sua, nomen illius, cui dederant, perscribebant una cum summa debiti. Quae Tabulae, etsi domesticae, in iudicio prolatae, fidem tunc faciebant ad debitum probandum. Dicebaturque Expensi latio, quia creditor in tabulis suis scribebat nomen debitoris, cui expensam illam crediti summam ferebat, quam dedisset mutuam. Cum debitum illud receperat, tunc acceptum in iisdem ferebat: Inmde accepti et expensi Tabulae; haecque mutui contrahendi obligatio erat, quae olim nominibus fieri dicebatur. Vide iterum Salmasium de Modo Usurar. c. cit. η. Legis divinae, duae fuêre, quibus Decalogi praecepta ipse Deus expressit, Exodi c. 31. v. 18. Illas Iudaei alibicantes et sapphirinas atque ad unius cubiti mensuram longas latasque, crassitie autem dimidii cubiti fuisse tradunt; et alii bis mille annis ante mundum conditum, alii primae hebdomadae feriâ sextâ exaratas, nugantur: Scriptura vero digitô Dei fuisse scriptas refert loco citat. ac hinc inde, utraque facie, peraratas adeoque

opistographas, Exodi c. 32. v. 15. aliter ac Pictores eam exhibent. Quibus a Mose, ob Populi apostasiam, non sine divino instinctu, confractis, alias rursus ipse edolavit, quibus Deus easdem foederis conditiones inscripsit; quae postmodum in Arca Foederis fuêre repositae. Earum instar aliquod quô pactô τετρώματι suo in Eleusiniis simia Dei exhibere conatus sit, vidimus supra, in voce Petra. θ. Legum, apud Romanos variae

fuerunt: Scriptâ enim lege, Legissator bene de Rep. sentiens antequam eam promulgabat, i. e. in publico ponebat, ut inspiceret in tabula scriptam, qui vellet, inspectam consideraret; sicque, quivis monere eum posset, vel de corrigenda, vel de antiquanda Lege. Spatium autem promulgatonis trinundinum erat. Post tertias vero nundmas, Populus convocabatur, et unicuique diribebantur duae Tabulae, ut dictum in voce Tabella. Diremptis dein suffragiis, vel de antiquata, vel de accepta Lege cognoscebatur: Et scitam quidem atque acceptam, omnes cives iureiurando confirmabant. Quô factô, in aes, sive aeneas tabulas Lexincidebatur, quae publice interdum proponebantur, ut oculis civium paterent, interdum vero ad Aerarium deferebantur et ibi reconditae adservabantur. Ioh. Rosin. Antiqq. Rom. l. 8. c. 2. De Legibus Solonis et Lycurgi, vide supra passim, in vocibus, Axones, Cyrbes, Lex. ι. Mensae rationes continentes: Creditores enim, cum pecuniam, quam ibant creditum, ex atca sua non numerarent, sed per Argentarium sive Trapezitam suorum nomine id fieri curarent; ista pecunia ex mensa dari dicebatur sive ex mensae scriptura; Trapezita autem in rationes suas referebat, se nomine et mandatô Sempronii Titio rantam pecuniam numerâsse: quam si hic inficiaretur, tum ille rationibus mensae id factum probare potuit, Salmas. loc. cit. κ. Novae dicebantur, quae in Foro suspendebantur iussu Imperatorum ingratiam hominis alicuius obaerati quibus is contra Creditorum rigorem tutus praestabatur, Fr. Sylv. in Orat. Catilin. Earum mentio apud Iustinum quoque l. 16. c. 4. Passi sunt (Athenienses) inter plurima mala etiam tyrannidem: siquidem cum plebs etiam Novas tabulas. et divisionem agrorum divitum impotenter flagitaret etc. uti Berneggerus duas hasce leges, alteram Novarum tabular. (χρεωκοπίαν et σειρακθείαν Graeci) alteram agrorum viritim ex aequo dividendorum, duas esse faces novantibus res, ad plebem in Optimates accendendam, ex Liv. l. 32. c. 38. adnotar. λ. Nuptiales, vide supra. μ. Pactionales, in quas obsignatas pacta referebantur. Meminit earum Cicer. de Orat. l. 1. ν. Tabula Patronatus, veteri Interpreti Iuvenalis, Sat. 10. quam Poeta paginam honorum vocat, aenea est pagina, quae ante imagines patritiorum slans omnes eorum gradus honorum scriptos continet. Effigies enim maiorum, cum titulis suis, in prima aedium parte poni consuevisse, notum. quô exemplô, et in Provincialium atriis, Praesidum benemerentium, et Imperatorum imagines, cum titulis positae sunt. Idemque clientes suis patronis fecêre, qui cum statuas huiusmodi illis dedicarent, in tabulis aeneis, eorum honores ac Magistratus gestos describere sunt soliti, uti passim discimus ex veterib. Inscript. ξ. Tabulae Pictae, vide supra Pinacotheca. ο. Publicae, in quibus scribebantur, quae ad Remp. pertinerent; adservabantur in Aerario. De iis sic Seneca, de brev. vitael. c. 13. Plurium tabularum contextus caudex apud Antiquos vocabatur: Unde publicae Tabulae Codices dicuntur. Hinc Tabularium locus, et Tabularius is qui publicas istiusmodi rationes tractabat. Codices vero rerum, in Magistratu gestarum, in Atrio Tablinum servabat, uti dictum supra. π. Rationum relatarum, quibus

Iudices docebantur, quae publice data acceptaque essent. Vide Festum. ρ. Sponsalitiae, vide supra. σ. Syngraphariae, Syngraphas continebant; Syngraphae enim in Tabulis a Tabellione publico scribi et a testibus subscribi et observari solebant: Atque ab utroque contrabentium, apud amicum vel mensarium aliquem, quorum publica erat fides, deponebantur, ut, si quid controversiae ortum esset, ex Tabulis dirimi posset. Perhas, quia obsignahantur, longe validius, quam Chirographô, debenti teus fidem suam obstringere censebatur; cum publica insuper instrumenta essent. Salmasius ubi supra. v. Teslamenti, celebres admodum apud Antiquos: Unde secundum et contra Tabulas bonorum possessio. P. Pellitar. in Orat. pro Caecinna. Item, Heredes primae cerae, i. e. primaetabulae, et in primo gradn instituti. Vide plura, ubi de Testamentis. v. Tetragona, haud pridem inventa; quae aedium fastigus solita adfigi spirantem ventum indicat, vide infra Ventilogium. φ. Votivae, suffigi solebant non columnis modo, et parietibus Templorum, sed et tholis ipsis seu fastigiis, ab his, qui vel sanitatem recuperârunt, vel victoriam de hostibus reportaverunt, vel e naufragio emerserunt. Hinc Templum Ephesinum, istiusmodi Tabulis, remedia continentibus, quibus quis a morbo liberatus erat, non minus, quam structurae magnificentiâ celebre fuisse legitur. Hector similiter Il. η. Aiacis arma Apollini vovet: et de Tabulis naufragorum diximus paulo ante. Vide quoque supra, ubi de Donariis, infra ubi de Votivis Tabulis.

II.

TABULA

vel Mensa KRotunda, condita, Walsingh. p. 164. l. 33. Festum Tabulae rotundae ab Eduardo I. sollennius celebratum, A. C. 1281. regni 9. Holl. p. 280. col. b. 56. sed prius institutum a Rogero Mortimero, heroe bellicoso, A. C. 1279 ad castrum Killingworthiae, conscriptis huic ludo militari 100. Equitibus auratis, et totidem dominabus. Stow. p. 309. Eduardus III. A. C. 1344. domum aedificavit, ad castrum Windeleshores, quae Tabularotunda vocaretur, diametrum habens 200. pedum etc. Ypodig. p. 515. apud Henr. Spelman. Glossar. Archaeol. Fuit nempe decursionis aut hastiludii species, a certo et definito Militum numero obiri solita, qui, priusquam in arenam descenderent, vel etiam, postquam proeliis et velitationibus defuncti essent, ad mensam orbicularem una cibum capiebant, ne quod discrimen inter Nobiles ex sedis praerogativa, indeque iurgia ac dissidia emergerent. Quod vetus Gallorum institutum, quos mensis huiusmodi rotundis circumsedisse, armigeris eorum a tergo astantibus, Athenaeus memorat, l. 4. renovatum ab Arthuro Britanniae Rege cuius Tabula rotunda in omnium ore versatur: at sublatum a Clemente V. Pontifice, quod caedes aliaque pericula non mediocria inde subinde emergerent, ait Car. du Fresne Glossar. Vide quoque

hîc passim, ubi de Mensa rotunda, Monomachia, Torneamentis, nec non in voce Iusta.